Η εκπαιδευτικός και Προϊσταμένη του Σχολείου, Καλαντζή Βασιλική, πραγματοποίησε ενημέρωση του προσωπικού του Σχολείου μας με θέμα: Αυτισμός και κοινωνική κατανόηση - Κοινωνικές ιστορίες. Είναι γνωστό ότι τα άτομα με αυτισμό έχουν δυσκολίες στον τομέα της κοινωνικής κατανόησης, αδυνατώντας να σκεφτούν και να ενεργήσουν με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο.Με λίγα λόγια τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν σημαντικό έλλειμμα στον τομέα των κοινωνικών δεξιοτήτων. Ο όρος αυτός αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να συνδιαλέγεται με τους άλλους με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο, αξιολογώντας τις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες. Δηλαδή, δυσκολεύονται ν΄αλληλεπιδράσουν με τους συμμαθητές τους και να δημιουργήσουν κοινωνικές σχέσεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι αυτό το έλλειμμα επιδρά στη γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και στην ακαδημαϊκή του επίδοση. Τα παιδιά με αυτισμό αδυνατούν να κατανοήσουν πως οι άλλοι μπορεί να σκέφτονται διαφορετικά απ’ αυτά και ότι έχουν δικές τους σκέψεις, απόψεις και συναισθήματα. Επομένως, οι κοινωνικές καταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στα παιδιά με αυτισμό, καθώς δεν μπορούν να τις προβλέψουν, οδηγώντας τα έτσι σε κοινωνική απομόνωση και απομάκρυνση από τις δραστηριότητες του κοινωνικού κόσμου. Ωστόσο, οι περιορισμένες κοινωνικές συνδιαλλαγές των παιδιών με αυτισμό δεν είναι απαραίτητο να οφείλονται σε ανεπάρκεια κοινωνικών δεξιοτήτων, καθώς δύναται να έχουν κοινωνικές δεξιότητες, αλλά να δυσκολεύονται ν’ αξιολογήσουν τις κοινωνικές συνθήκες και επομένως να μην γνωρίζουν πότε μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν . Επίσης, πολλά παιδιά με αυτισμό καθυστερούν στην έναρξη της ομιλίας, δυσκολεύονται στην κατανόηση των λεκτικών και μη λεκτικών μορφών επικοινωνίας όπως: τη γλώσσα του σώματος, δυσκολεύονται να κατανοήσουν την εναλλαγή σειράς σ’ ένα διάλογο, αλλά και τις επικοινωνιακές προθέσεις των συνομιλητών, εμφανίζοντας έτσι έλλειμμα στις επικοινωνιακές δεξιότητες. Συνεπώς, είναι σημαντικό τα παιδιά με αυτισμό να κατακτήσουν ορισμένες πρώιμες κοινωνικές συμπεριφορές όπως: τη βλεμματική επαφή, το μοίρασμα αντικειμένων, τη μίμηση και στη συνέχεια ν’ αναπτύξουν πιο σύνθετες μορφές κοινωνικής συμπεριφοράς. Η κατάκτηση κοινωνικών κι επικοινωνιακών δεξιοτήτων για τα παιδιά με αυτισμό είναι αντικείμενο μάθησης, γι’ αυτό και ο δάσκαλος ειδικής αγωγής θα πρέπει να γνωρίζει και να χρησιμοποιεί διαφορετικές στρατηγικές όπως: την άμεση διδασκαλία, η οποία αποτελεί δασκαλοκεντρική στρατηγική και βασίζεται στη μίμηση προτύπου, την προτροπή και την ενίσχυση, την ανάλυση έργου που βασίζεται στην κατάτμηση μιας εργασίας σε μικρότερα βήματα, την οπτική στήριξη, τις ομάδες συνομιλήκων, το παιχνίδι ρόλων και τις κοινωνικές ιστορίες. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Ένα χρήσιμο εργαλείο ανάπτυξης/εξέλιξης της κοινωνικής κατανόησης αποτελούν οι κοινωνικές ιστορίες που αναπτύχθηκαν από την Carol Gray (1991), η οποία ύστερα από πολυετή εμπειρία, δουλεύοντας άμεσα και σε συνεργασία με παιδιά με αυτισμό και σύνδρομο Asperger έθεσε τις κατευθυντήριες γραμμές για την δημιουργία τους. Τι είναι η Κοινωνική Ιστορία; Ως μέθοδος απαιτεί μελέτη- σεβασμό-της οπτικής γωνίας, του τρόπου αντίληψης του ατόμου με ΔΑΦ. Διδάσκει την κοινωνική αλληλεπίδραση & επικοινωνία. Βασίζεται στη θεωρία του νου. Η θεωρία του Νου
Επιπτώσεις νοητικής τύφλωσης
Μια κοινωνική ιστορία μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί με ΔΑΦ ν’ αποκτήσει θεωρία του Νου Θεωρία της κεντρικής συνοχής Αναφέρεται στην αυθόρμητη σύνδεση μερών της πληροφορίας προκειμένου να κατανοήσει την ευρεία εικόνα του γεγονότος, πριν μπει σε λεπτομέρειες. Τα παιδιά με ΔΑΦ έχουν περιορισμένη κεντρική συνοχή και εστιάζουν περισσότερο στις λεπτομέρειες. Βλέπουν το δέντρο κι όχι το δάσος. Μια Κ.Ι περιγράφει μία μόνο κοινωνική περίσταση ξεκάθαρα κι απλά. Οι άχρηστες πληροφορίες δεν συμπεριλαμβάνονται. Δεν υπάρχουν παράλληλες πλοκές όπως στους μύθους του Αισώπου ούτε γλωσσικά στολίδια, μόνο οι σημαντικές πληροφορίες, ώστε να κατανοήσει μια κατάσταση. Θεωρία της εκτελεστικής λειτουργίας Αναφέρεται στην ικανότητα να διατηρείς στρατηγικές και λύσεις και να τις εφαρμόζεις για να πετύχεις ένα μελλοντικό στόχο, να ελέγχεις τις παρορμήσεις σου και τις άσχετες αποκρίσεις, καθώς και να έχεις ευελιξία σκέψης και δράσης. Μια Κ.Ι με την καθημερινή ανάγνωσή της μπορεί να αντικαταστήσει μια ενστικτώδη συμπεριφορά, μια άσχετη απόκριση με κάτι πιο μελετημένο και πιο κατάλληλο. Αυτοβιογραφική μνήμη, αυτο-εμπειρία Τα παιδιά με ΔΑΦ εμφανίζουν ελλειπή προσωπική αυτοβιογραφική μνήμη. Π.χ Αναπαράγουν ημερομηνίες, αριθμούς οδών ή τις διαδρομές προς προορισμούς διακοπών, παρουσιάζουν όμως ελλείψεις στη μνήμη κοινωνικών καταστάσεων και στο δικό τους ρόλο μέσα σ’ αυτές. Μια κοινωνική ιστορία βοηθάει το παιδί να έρχεται σε επαφή με μια κοινωνική περίσταση τακτικά, όπου θα του υπενθυμίζει το δικό του ρόλο μέσα σ’ αυτή. Εισαγωγικές ιστορίες Θα ήταν χρήσιμο πριν τη συγγραφή μιας Κ.Ι το παιδί να έρθει σε επαφή με μια ιστορία που θα του κινητοποιήσει το ενδιαφέρον. Δύο είναι οι τρόποι που μπορεί να κάνουν το παιδί να διασκεδάσει, με χειροποίητα βιβλία. 1.Δημιουργία χειροποίητου βιβλίου με ιστορίες πάνω στα ενδιαφέροντά του ή πάνω στη φαντασία του 2.Χειροποίητο βιβλίο πάνω στα δυνατά του σημεία. Περιγράφονται στις σελίδες του, με λέξεις, εικόνες ή φωτογραφίες, πράγματα που το παιδί κάνει καλά, όπως το να οδηγεί ποδήλατο, να μετρά ως το 1000, να ντύνεται, να θυμάται χάρτες κ.λ.π. Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια κοινωνική ιστορία
Καταγραφή προβλημάτων-Ανάγκη γέννησης μιας Κ.Ι
Χαρακτηριστικά κοινωνικών ιστοριών
Περιεχόμενο κοινωνικών ιστοριών Χρησιμοποιούνται τέσσερις τύποι προτάσεων: Περιγραφικές: Αποτελούν απάντηση στις ερωτήσεις, «ποιος», «πού», «πότε», «πώς», «τι», «γιατί» - αποτυπώνουν την πραγματικότητα - είναι ακριβείς-αποτελούν αντικειμενικές εκφράσεις- Δεν εκφράζουν άποψη-κρίση-υπόθεση π.χ. Μερικές φορές η γιαγιά μου διαβάζει παραμύθια. Πολλά παιδιά παίζουν το απόγευμα στην παιδική χαρά. Οι άνθρωποι μερικές φορές κλαίνε, όταν αισθάνονται λυπημένοι. ![]() Ποια είναι η περιγραφική πρόταση; Αυτή είναι μια κάρτα με μια γάτα πάνω στο τραπέζι. Αυτή είναι μια γάτα πάνω στο τραπέζι Αυτή είναι μια όμορφη γάτα πάνω στο τραπέζι. Σε μερικούς ανθρώπους αρέσουν οι γάτες που μοιάζουν σαν κι αυτήν. Προτάσεις προοπτικής: Αναφέρονται σε εσωτερικές καταστάσεις –χαρακτηριστικά άλλων ατόμων: γνώσεις, αντιλήψεις, σκέψεις, συναισθήματα, πεποιθήσεις, απόψεις, διαθέσεις, επιθυμίες, επιλογές, προτιμήσεις, φυσική κατάσταση-υγεία Π.χ. Ο δάσκαλος ξέρει να διαβάζει(γνώση/σκέψη) Της αδερφής μου της αρέσει να παίζει πιάνο (συναισθήματα) Μερικά παιδιά πιστεύουν πως υπάρχει Άγιος Βασίλης (πίστη-αντίληψη) Σε πολλά παιδιά αρέσει η μακαρονάδα (γνώμη-επιθυμία) Μερικά παιδιά αποφάσισαν να γράψουν γρήγορα για να βγουν νωρίτερα διάλειμμα (διάθεση-προτίμηση) Μερικές φορές, όταν οι άνθρωποι φάνε πολύ, αδιαθετούν (φυσική κατάσταση- υγεία) Σύντομα το κλάμα θα σταματήσει και όλοι θα είναι ευχαριστημένοι και πάλι (συναίσθημα ) ![]() Μερικές φορές της αδερφής μου της αρέσει να παίζει πιάνο.(συναισθήματα) H αδερφή μου ξέρει να διαβάζει τις νότες.(γνώση) Σήμερα αποφάσισε να μάθει όλα τα τραγούδια που της έδωσε ο δάσκαλος, για να τα παίξει αύριο στα γενέθλιά της. (προτίμηση) Καθοδηγητικές προτάσεις Καθοδηγούν ευγενικά τη συμπεριφορά των ατόμων με ΔΑΦ, προτείνοντας συμπεριφορά ή επιλογή συμπεριφορών-Προσοχή στη σύνταξή τους, λόγω της κυριολεκτικής σκέψης των ατόμων με ΔΑΦ Συνήθως αρχίζουν ως εξής: Θα προσπαθήσω να ……….. Μπορεί να………. Ίσως μπορώ…………. Θα δουλέψω για να …….. Ίσως θα χρειαστεί να…, Καλό θα είναι ή μια καλή ιδέα είναι…, Για να βοηθηθώ, θα πρέπει…, Αυτό που πρέπει να θυμηθώ είναι να… κ.ά. Π.χ. Θα προσπαθήσω να κάθομαι στην καρέκλα μου Μπορεί να ζητήσω από τη μαμά και το μπαμπά να με πάρουν αγκαλιά. Στην παιδική χαρά μπορώ να διαλέξω να παίξω στις κούνιες στην τραμπάλα ή σε κάτι άλλο Μία καθοδηγητική πρόταση για κάθε 2-5 περιγραφικές προτάσεις. Προτάσεις επιβεβαίωσης Αναφέρονται στο κοινό αίσθημα ή εκφράζουν πολιτισμικές απόψεις. Δίνουν έμφαση σε ό,τι μπορεί να αφορά νόμο, κανόνα ή έθιμο ή να καθησυχάσει το άτομο με ΔΑΦ. Συνήθως συνοδεύουν περιγραφικές, καθοδηγητικές ή προτάσεις προοπτικής. Π.χ. Θα προσπαθήσω να έχω δεμένη τη ζώνη μου στο αυτοκίνητο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό (κανόνας) Το καζανάκι κάνει θόρυβο, όταν αδειάζει. Αυτό δεν πειράζει. (καθησυχαστική) Όταν ο μπαμπάς μου ροχαλίζει δυνατά, σημαίνει ότι κοιμάται». (καθησυχαστική) Προτάσεις συνεργασίας: Οι προτάσεις συνεργασίας ορίζουν τι θα μπορούσαν να κάνουν οι άλλοι, ώστε να βοηθήσουν το μαθητή με ΔΑΦ Π.χ. Η μαμά μου, ο μπαμπάς μου και οι δάσκαλοι θα με βοηθήσουν να μάθω να χρησιμοποιώ την τουαλέτα. Μια καλή ιδέα είναι να ζητήσω βοήθεια από τη μαμά ή τον μπαμπά και να μου θυμίσουν τι χρειάζεται να κάνω για να μην νιώθω λύπη. Η κυρία μου θα με βοηθήσει να βρω τη σελίδα του βιβλίου. Πρόταση με κενή γραμμή: Ενθαρρύνει το παιδί να μαντέψει το επόμενο βήμα σε μια περίσταση (αποκρίσεις των άλλων ατόμων στις ενέργειές του ή τα δικά του συναισθήματα και αντιδράσεις) (Smith, 2016· Gray, 2016). Οι προτάσεις αυτές μπορεί να είναι ελλειπτικές, με κενό, δηλαδή, κάποιο τμήμα τους, το οποίο καλείται να συμπληρώσει το παιδί. Έτσι, ελέγχεται κατά πόσο κατανοεί το παιδί την κοινωνική ιστορία ή μπορεί να προβλέψει το επόμενο βήμα ενός περιστατικού ή μιας κατάστασης (Gray, 2016). Κάθε τύπος πρότασης από τις παραπάνω μπορεί να πάρει τη μορφή της πρότασης με κενή γραμμή ή ελλειπτική που χρήζει συμπλήρωσης . Άνθρωποι που μπορούν να με βοηθήσουν να βάζω τα παπούτσια μου είναι ……………………. Εάν σηκώσω το χέρι μου για να απαντήσω στην ερώτηση της δασκάλας μου, εκείνη θα νιώσει ............................................... Όταν φάω το γλυκό, καλό θα είναι να.............................. Προτάσεις ελέγχου (control sentences). Μπορεί να είναι γραμμένες από το ίδιο το άτομο που εκπαιδεύεται ή σε συνεργασία με τον/την εκπαιδευτικό, έτσι ώστε να εντοπίσει τις τεχνικές ή τους τρόπους που θα βοηθήσουν να ανακαλέσει τις πληροφορίες της ΚΙ. Αυτό το είδος των προτάσεων δίνει την ευκαιρία στο μαθητή να ρυθμίζει καλύτερα τη συμπεριφορά του (Gray, 2016). Παραδείγματα προτάσεων ελέγχου: Θα προσπαθήσω να μετρήσω μέχρι το 10. Για να βοηθήσω τον εαυτό μου να ηρεμήσει, θα κάνω έναν περίπατο. Πώς γράφονται οι κοινωνικές ιστορίες
Κοινωνική ιστορία : Μαθαίνω να παίζω δίκαια Μια καλή ιδέα είναι, όταν παίζω με τους φίλους μου, να παίζω δίκαια. Μερικές φορές, όταν παίζω με το φίλο μου κάποιο επιτραπέζιο παιχνίδι, ο φίλος μου μπορεί να νικήσει. Αν ο φίλος μου κερδίσει το παιχνίδι, θα προσπαθήσω να κρατηθώ ήρεμος. Αν ο φίλος μου κερδίσει το παιχνίδι, μπορώ να του ζητήσω να ξαναπαίξουμε. Έτσι κάνουν οι φίλοι. Είναι όμορφο όταν παίζουμε, να παίζουμε δίκαια. Τότε μπορεί οι φίλοι να θέλουν να ξαναπαίξουν. Άλλο παράδειγμα κοινωνικής ιστορίας Μερικές φορές η τάξη μου κάθεται στο χαλί. (περιγραφική πρόταση) Καθόμαστε για να ακούσουμε ιστορίες και να κάνουμε ομαδικές ασκήσεις. (περιγραφική) Οι φίλοι μου προσπαθούν να ακούσουν προσεκτικά ώστε να απολαύσουν την ιστορία και να μάθουν το μάθημά τους. (πρόταση με προοπτική). Είναι δύσκολο μερικές φορές γι’ αυτούς να ακούσουν αν κάποιος κάνει φασαρία ή δεν κάθεται ακίνητος. (προοπτική) Θα προσπαθήσω να μείνω ακίνητος και ήσυχος κατά την διάρκεια που θα είμαστε καθισμένοι στο χαλί. (άμεση και καθοδηγητική) Μελέτη περίπτωσης Γνωμάτευση-Παρατήρηση-Συνέντευξη-Άτυπα τεστ Βάσει των πληροφοριών που έχουν συλλεγεί, ο μαθητής με ΔΑΦ παρουσιάζει τις παρακάτω ενδεικτικές δυσκολίες:
Δημιουργία κοινωνικών ιστοριών Με κατάλληλο εξατομικευμένο πραγματολογικό περιεχόμενο σε διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια (σχολείο-σπίτι)
Θεματικές ενότητες Α) Αυτοεξυπηρέτηση - αυτομέριμνα (μαθαίνω να φροντίζω τον εαυτό μου)
Διδασκαλία κι εκμάθηση κοινωνικών ιστοριών 1ο Επίπεδο -Παρουσίαση ιστορίας Ακούει-παρατηρεί την εικόνα-διαβάζει το κείμενο και απαντάει σε ερωτήσεις κυριολεκτικής κατανόησης 2ο Επίπεδο-Βαθύτερη κατανόηση Απαντάει σε ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών-επιλογή σωστής συμπεριφοράς 3ο Επίπεδο-Απάντηση σε ερώτηση αιτιολόγησης ![]() 1ο Επίπεδο - Παρουσίαση κοινωνικής ιστορίας Ζητώ βοήθεια Μερικές φορές μπορώ να ζητάω βοήθεια Μπορεί να χρειαστώ βοήθεια για να δέσω τα κορδόνια μου ή για να βρω κάτι που έχω χάσει. Υπάρχουν πολλές φορές που εγώ μπορεί να ζητήσω βοήθεια από τους άλλους. Μπορεί να προσπαθήσω να κάνω κάτι μόνος μου και να μην τα καταφέρω τελικά. Μερικές φορές αγχώνομαι, όταν δεν μπορώ να κάνω κάτι. Όταν αυτό συμβαίνει, μπορώ να ζητήσω βοήθεια. Μπορώ να ζητήσω βοήθεια λέγοντας σε κάποιον: «Χρειάζομαι βοήθεια παρακαλώ» ή «Μπορείς να με βοηθήσεις;» Μπορώ να πω «ευχαριστώ», αφού κάποιος με βοηθήσει Το να ζητάω από τους άλλους βοήθεια, όταν τη χρειάζομαι, είναι το σωστό! 2ο Επίπεδο - Βαθύτερη κατανόηση Ερώτηση Πότε πρέπει να ζητήσω βοήθεια από τους άλλους; Επίλεξε τη σωστή απάντηση: 1.Όταν δεν μπορώ να κάνω κάτι μόνος μου, ζητώ βοήθεια από τους άλλους. 2.Όταν είμαι καλά. 3.Όταν βγαίνω έξω βόλτα. 3ο Επίπεδο - Απάντηση σε ερώτηση αιτιολόγησης Πρόσεξε καλά την εικόνα και απάντησε Όταν δεν μπορώ να κάνω κάτι μόνος μου τι πρέπει να ζητάω από τους άλλους; Γιατί; ![]() Άλλα παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών Πότε λέω συγγνώμη Μερικές φορές, όταν θέλω να περάσω, μπορεί κάποιος να είναι μπροστά μου και να με εμποδίζει. Όταν ένας ή περισσότεροι άνθρωποι με εμποδίζουν να περάσω, είναι καλύτερα να πω «συγγνώμη». Όταν λέω «συγγνώμη» για να περάσω, θα προσπαθήσω να είμαι ευγενικός. Συνήθως οι άνθρωποι κάνουν χώρο για να περάσω. Μου αρέσει να είναι οι άνθρωποι ευγενικοί μαζί μου. Θα προσπαθήσω να είμαι κι εγώ ευγενικός μαζί τους. Κοιτώ τους ανθρώπους, όταν μου μιλούν Όταν κάποιος μου μιλάει, προσπαθώ να τον ακούω. Αυτό είναι ωραίο και ευγενικό. Είναι καλό να κοιτώ αυτόν που μου μιλάει. Μ’ αυτό τον τρόπο, αυτός που μιλάει, ξέρει ότι τον ακούω. Μερικές φορές, προσπαθώ να κοιτάζω κάποιο σημείο στο πρόσωπο των ανθρώπων που μου μιλούν. Προσπαθώ να το κάνω αυτό, γιατί έτσι οι άνθρωποι ξέρουν πως τους ακούω. Στους ανθρώπους αρέσει πολύ να τους κοιτάς όταν σου μιλούν. Μαθαίνω να πλένω τα χέρια μου Μερικές φορές, τα χέρια μου λερώνονται. Όταν τα χέρια μου λερωθούν, θα προσπαθήσω να τα πλύνω για να είμαι υγιής. Εδώ είναι τα βήματα, που ακολουθούν οι άνθρωποι για να πλύνουν τα χέρια τους. 1. Πηγαίνω στο νιπτήρα. 2. Ανοίγω τη βρύση. 3. Βρέχω τα χέρια μου. 4. Βάζω στα χέρια μου σαπούνι. 5. Τρίβω τα χέρια μου το ένα με το άλλο. 6. Βάζω τα χέρια μου κάτω από το νερό και τα ξεπλένω. 7. Κλείνω τη βρύση. 8. Σκουπίζω τα χέρια μου με μια πετσέτα. Τα βήματα αυτά θα με βοηθήσουν να μάθω να πλένω τα χέρια μου. Για να μάθω να πλένω τα χέρια μου, μπορεί να μου χρειαστεί λίγος χρόνος. Αυτό δεν πειράζει. Καλαντζή Βασιλική, δασκάλα ΕΑΕ, Προϊσταμένη του Ειδικού Δημ. Σχ. Πύργου Πηγή πληροφοριών: Παρουσιάσεις συνεδρίων. Χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες από την προσωπική μου συλλογή (images) και από το internet. Κάποιες απ' αυτές έχουν υποστεί επεξεργασία μέσω του προγράμματος επεξεργασίας εικόνων GIMP Χρησιμοποιήθηκαν δύο φωτογραφίες από τον Οδηγό Εκπαιδευτικού για την Ανάπτυξη Κοινωνικών και Συναισθηματικών Δεξιοτήτων, Δεξιοτήτων Ζωής και Αυτόνομης Διαβίωσης για μαθητές με αναπηρία μέσω Κοινωνικών ιστοριών του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. http://prosvasimo.iep.edu.gr/el/koinwnikes-istories
0 Comments
Leave a Reply. |
|